Bursztynowy szlak

Na przełomie starej i nowej ery w wyniku ekspansji rzymskiej dochodzi do podziału Europy na dwa różne światy: cywilizacji antycznej i Barbaricium. Granicę (limes) pomiędzy nimi – na okres prawie 400 lat wyznaczają rzeki Dunaj i Ren. Oba światy połączone są jedną z najważniejszych dróg świata starożytnego – szlakiem bursztynowym. Prowadzi on z Akwileji nad Morzem Śródziemnym – przez Kujawy – ku południowemu wybrzeżu Bałtyku, zasobnemu w bursztyn. Krusza Zamkowa – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie inowrocławskim, w gminie Inowrocław. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego. Osada w Kruszy Zamkowej miała wyjątkowy charakter. Znajdowało się tu centrum władzy regionu Kujaw, główny ośrodek religijny oraz ośrodki wyspecjalizowanej wytwórczości, funkcjonujące przez blisko 600 lat (II w. p. n. e.). Osada usytuowana była na wzniesieniu, u zbiegu dolin Noteci i Smyrni, w miejscu najdogodniejszej przeprawy przez szeroką, tworzącą liczne rozlewiska dolinę Noteci. Obszar osady podzielony był na dwie różne strefy. Pierwszą tworzyła część mieszkalna, w obrębie której znajdowały się punkty wymiany handlowej, sanktuarium, siedziby arystokracji plemiennej, a także domy rzemieślników trudniących się obróbką bursztynu, poroża oraz metalurgią kolorową (jubilerstwem), garncarstwem i tkactwem. Odkryto tu liczne relikty budynków, piwniczek, pieców i innych urządzeń gospodarczych oraz bardzo dużą ilość narzędzi, ozdób i innych przedmiotów wykonanych z żelaza, brązu, srebra, bursztynu, kości i poroża, a także ogromną kolekcję naczyń ceramicznych. Szlak bursztynowy zaczynał się od Rzymu przez naddunajskie faktorie, Czechy i Morawy, na Śląsk do Opola a dalej do Kalisza i przez rzekę Wartę w rejonie Konina. Centralny punkt osadniczy kujawskiego odcinka szlaku bursztynowego usytuowany był w rejonie Kruszy Zamkowej. Osady obsługujące szlak bursztynowy rozmieszczone są na jego przebiegu w regularnych odstępach mniej więcej, co 20 km od siebie. Na odcinku Konin – Otłoczyn istniało pięć takich skupień, zlokalizowanych w rejonie Paniewa, Kościeszek, Kruszy Zamkowej oraz Kaczkowa i Opok. Poszczególne skupienia pełniły funkcje punktów gdzie zatrzymywali się podróżni wędrujący szlakiem bursztynowym i wymieniali towary. Ostatnim punktem kujawskiego odcinka szlaku bursztynowego była osada Otłoczyn obsługująca przeprawę przez bród na Wiśle.